Οι σκελετικοί μύες προσφύονται στα οστά και είναι αυτοτελή
όργανα που υπακούουν στη θέλησή μας.Κάθε γραμμωτός μυς μπορεί να αποτελείται
από πολλές χιλιάδες μυϊκές ίνες, οι οποίες δεν αθροίζονται με τυχαίο τρόπο,
αλλά διατάσσονται σε δεσμίδες (μυϊκές δέσμες), οι οποίες περιβάλλονται από
πυκνό συνδετικό ιστό. Από πυκνό συνδετικό ιστό περιβάλλεται και ο μυς.Οι
γραμμωτοί μύες, ανάλογα με τη μορφολογία τους, διακρίνονται σε σφιγκτήρες
(σφιγκτήρας στόματος), πλατείς (πλατύς ραχιαίος) και μακρούς (τρικέφαλος βραχιόνιος).
Σε γενικές γραμμές ένας μακρύς σκελετικός μυς έχει σχήμα ατρακτοειδές και
αποτελείται από ένα κεντρικό τμήμα, τηγαστέρα, και από δύο άκρα, τις
προσφύσεις. Η κάθε πρόσφυση συνίσταται συνήθως απόσυνδετικό ιστό, τον τένοντα,
συνδέει το μυ με τα οστά. Το ένα άκρο, η κατάφυση, προσφύεται στο οστό που ο
μυς αυτός κινεί, ενώ το άλλο, η έκφυση , προσφύεται στο οστό που δεν
κινείται.Με τη συστολή της γαστέρας ο μυς βραχύνεται και τραβά το ένα οστό
(κινητό), ενώ το άλλο παραμένει ακίνητο. Επειδή οι μύες δεν έχουν την ικανότητα
να σπρώχνουν αλλά μόνο να έλκουν τα οστά, είναι απαραίτητο για να επιτελέσουν
μία κίνηση (π.χ. την κίνηση του πήχη) να συνεργάζονται κατά ζεύγη. Για
παράδειγμα, για να γίνει η κάμψη του πήχη, πρέπει να συσταλεί ο δικέφαλος και
να χαλαρώσει ο τρικέφαλος, ενώ για την έκταση του πρέπει να συσταλεί ο
τρικέφαλος και να χαλαρώσει ο δικέφαλος. α) κάμψη του πήχη β) έκταση του πήχη
Δομή γραμμωτού μυός
Γενικά οι μύες συνεργάζονται κατά ζεύγη, προκειμένου να
επιτελέσουν μια συγκεκριμένη κίνηση. Ο μυς που συστέλλεται προκειμένου να γίνει
κάμψη του πήχη ονομάζεται κύριος, ενώ ο μυς που χαλαρώνει ονομάζεται
ανταγωνιστής. Η συνεργασία λοιπόν των κύριων και των ανταγωνιστών μυών
εξασφαλίζει την αρμονική κίνηση του σώματος.
Δομή και λειτουργία της γραμμωτής μυϊκής ίνας
Η δομική και λειτουργική μονάδα των γραμμωτών μυών είναι
ηγραμμωτή μυϊκή ίνα. Το σχήμα της είναι κυλινδρικό, ενώ το μήκος της μπορεί να
φτάνει από λίγα χιλιοστά έως 15 cm. Η κυτταρική της μεμβράνη, που ονομάζεται
σαρκείλημα, περιβάλλεται από ινίδια κολλαγόνου (ενδομύιο). Μέσα στη μυϊκή ίνα,
αμέσως κάτω από το σαρκείλημα, υπάρχουν διάσπαρτοι πυρήνες, που στις μεγάλες
μυϊκές ίνες μπορεί να είναι χιλιάδες. Στο κυτταρόπλασμα της μυϊκής ίνας
(σαρκόπλασμα)
υπάρχουν πολυάριθμα μιτοχόνδρια και αναπτυγμένο
ενδοπλασματικό δίκτυο (σαρκοπλασματικό δίκτυο) .
Στο εσωτερικό της μυϊκής ίνας υπάρχουν μερικές εκατοντάδες ή
χιλιάδες μυϊκά ινίδια, που διατάσσονται παράλληλα και εκτείνονται σε όλο της το
μήκος. Κάθε ινίδιο αποτελείται από πολλά νημάτια ακτίνης και μυοσίνης. Κατά
μήκος των ινιδίων παρεμβάλλονται κάθετα διάτρητες μεμβράνες. Το τμήμα του
ινιδίου μεταξύ δύο διαδοχικών μεμβρανών αποτελεί το σαρκομέριο. Το κάθε
σαρκομέριο συνίσταται από νημάτια ακτίνης προσκολλημένα σε κάθε μία από τις
κάθετες μεμβράνες, μεταξύ των οποίων παρεμβάλλονται νημάτια μυοσίνης. Τα
νημάτια ακτίνης και μυοσίνης διατάσσονται με τέτοιο τρόπο, ώστε στο μικροσκόπιο
να εμφανίζονται εναλλάξ φωτεινές και σκοτεινές ζώνες. Οι φωτεινές ζώνες
αντιστοιχούν μόνο σε νημάτια ακτίνης ή μυοσίνης ενώ οι σκοτεινές σε
αλληλοκαλυπτόμενες περιοχές νηματίων ακτίνης και μυοσίνης. Η εναλλαγή αυτή των
φωτεινών και σκοτεινών περιοχών δίνει τις χαρακτηριστικές γραμμώσεις (και το
όνομα) στις γραμμωτές μυϊκές ίνες.
Η μυϊκή συστολή γίνεται με ένα μηχανισμό ολίσθησης των
νηματίων της ακτίνης προς τα νημάτια της μυοσίνης, στον οποίο συμμετέχουν και
άλλες πρωτείνες .Με το μηχανισμό αυτό ελαττώνεται το μήκος των σαρκομερίων και
κατ' επέκταση της μυϊκής ίνας. Ιδιαίτερο ρόλο φαίνεται να παίζουν τα ιόντα ασβεστίου,
που αποθηκεύονται στο σαρκοπλασματικό δίκτυο και απελευθερώνονται με την
επίδραση νευρικού ερεθίσματος. Την ενέργεια για την συστολή του μυός την
παρέχει το ΑΤΡ, όταν διασπάται σε ADP. Το οξυγόνο είναι δεσμευμένο σε μία
πρωτεΐνη των μυϊκών κυττάρων, τη μυοσφαιρίνη, που είναι ανάλογη της
αιμοσφαιρίνης και ευθύνεται για το βαθύ κόκκινο χρώμα τους.
Οι σκελετικές μυϊκές ίνες, από μορφολογική και λειτουργική
άποψη, κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες, τις ερυθρές και τις λευκές. Οι ερυθρές
ίνες έχουν μεγάλη ποσότητα μυοσφαιρίνης και συστέλλονται με βραδύ ρυθμό.
Αντλούν ενέργεια από το ΑΤΡ, που προκύπτει από οξειδωτική φωσφορυλίωση διότι
περιέχουν μεγάλο αριθμό μιτοχονδρίων. Οι λευκές ίνες έχουν μεγαλύτερη διάμετρο
από τις ερυθρές συστέλλονται γρήγορα αλλά δεν αντέχουν σε συνεχή βαρειά
εργασία. Έχουν λιγότερα μιτοχόνδρια, λίγη μυοσφαιρίνη και η ενέργειά τους
προέρχεται κυρίως από γαλακτική ζύμωση. Στον άνθρωπο οι γραμμωτοί μύες
αποτελούνται συνήθως και από τα δύο αυτά είδη μυϊκών ινών σε διαφορετικές
αναλογίες. Για παράδειγμα, οι μύες της πλάτης και της κνήμης αποτελούνται
κυρίως από ερυθρές ίνες, ενώ οι μύες του ματιού και του χεριού, κυρίως από
λευκές.Η σύσταση των μυών ως προς τα δύο αυτά είδη μυϊκών ινών, διαφέρει και
από άτομο σε άτομο. παράδειγμα μεγάλο ποσοστό ερυθρών μυϊκών ινών διαθέτουν οι
δρομείς αντοχήςενώ οι δρομείς ταχύτητας διαθέτουν μεγάλο ποσοστό λευκών μυϊκών
ινών.
Νευρομυϊκή σύναψη
Οι μυϊκές ίνες δέχονται απλά φυσιολογικά ερεθίσματα, που
είναι τα νευρικά ερεθίσματα, μπορούν όμως να διεγερθούν και από μη φυσιολογικά
ερεθίσματα, π.χ. από ηλεκτρικό ρεύμα. Το ερέθισμα μεταφέρεται από ένα κινητικό
νευρώνα, ο νευράξονας του οποίου όταν φτάσει στο μυ διακλαδίζεται. Κάθε
διακλάδωση καταλήγει στο μέσον περίπου μιας μυϊκής ίνας και σχηματίζεται
νευρομυϊκή σύναψη, ή τελική κινητική πλάκα. Όταν το ερέθισμα φθάσει στην άκρη
της κάθε διακλάδωσης μεταδίδεται στις μυϊκές ίνες με τον ίδιο τρόπο που
μεταδίδονται οι νευρικές ώσεις στις νευρικές συνάψεις.
Ο κινητικός νευρώνας μαζί με τις μυϊκές ίνες που νευρώνει
αποτελούν μια λειτουργική μονάδα, που λέγεται κινητική μονάδα. Ο αριθμός των
μυϊκών ινών μιας κινητικής μονάδας εξαρτάται από το είδος του μυός. Η λεπτότητα
των κινήσεων που επιτελεί έχει σχέση με τον αριθμό των μυϊκών ινών. Για
παράδειγμα, οι μύες που κινούν τον οφθαλμικό βολβό έχουν πολύ μικρό αριθμό
ινών, 10-12 σε κάθε κινητική μονάδα (λεπτές κινήσεις), αντίθετα με τους μυς της
ράχης και των κάτω άκρων, που έχουν μεγάλο αριθμό ινών, 600-1000 ανά κινητική
μονάδα (αδρές κινήσεις).Για να συσταλεί μια μυϊκή ίνα, πρέπει το ερέθισμα που
θα δεχτεί να έχει ορισμένη ένταση. Σε μικρότερης έντασης ερεθίσματα δε θα αντιδράσει
καθόλου, ενώ σε μεγαλύτερης έντασης δε θα συμβεί επιπλέον σύσπαση. Δηλαδή οι
μυϊκές ίνες ακολουθούν το νόμο του "όλα ή τίποτα", που σημαίνει ότι
αν μία μυϊκή ίνα διεγερθεί, η ένταση της συστολής της είναι πάντα η ίδια.
Μυϊκή συστολή
Η γραμμωτή μυϊκή ίνα υπό την επίδραση ενός απλού ερεθίσματος
επιτελεί μία απλή μυϊκή συστολή, η οποία εξελίσσεται σε τρία στάδια, όπως
φαίνεται στο μυογράφημα (εικ. 8.7). Το πρώτο στάδιο, λανθάνων χρόνος, διαρκεί 5
msec και είναι ο χρόνος που μεσολαβεί από τη στιγμή που το ερέθισμα φτάνει στη
μυϊκή ίνα έως την έναρξη της συστολής της. Ο χρόνος αυτός είναι απαραίτητος για
την απελευθέρωση των ιόντων ασβεστίου και την ενεργοποίηση των ινιδίων της
ακτίνης. Το δεύτερο στάδιο, περίοδος συστολής, είναι ο χρόνος που μεσολαβεί από
την έναρξη της συστολής έως την επίτευξη της μέγιστης τιμής
της και διαρκεί περίπου 40 msec. Η διάρκεια της περιόδου συστολής εξαρτάται από
το είδος της μυϊκής ίνας και από το μήκος της. Το τελευταίο στάδιο, περίοδος
χαλάρωσης, είναι ο χρόνος που μεσολαβεί από τη μέγιστη συστολή έως την πλήρη
χαλάρωση και η διάρκειά της είναι περίπου 50 msec. Αν κατά τη διάρκεια της
απλής μυϊκής συστολής επιδράσουν αλλεπάλληλα ερεθίσματα με συγκεκριμένη
συχνότητα, η μυϊκή συστολή ενισχύεται και παρατείνεται και η κατάσταση αυτή
ονομάζεται τετανική συστολή.
Ινομυαλγία
Η ινομυαλγία είναι μια μορφή ρευματισμού που προσβάλει τους
μύες (κυρίως ώμων, γλουτών, αυχένα και μέσης), τους συνδέσμους και του
τένοντες, αλλά όχι τις αρθρώσεις, και προκαλεί πόνο σε διάφορα μέρη του
σώματος, παράλληλα με ένα αίσθημα κόπωσης. Ο όρος ινομυαλγία δηλώνει την
κατάσταση, κατά την οποία οι ινώδεις ιστοί και οι μύες εκδηλώνουν πόνο (άλγος)
και ευαισθησία. Ο πόνος συχνά μοιάζει να εκτείνεται σε όλο το σώμα.
Ο ασθενής νιώθει να υποφέρει από τις κομμάρες που προκαλεί η
χειρότερη μορφή γρίπης, ξυπνάει κάθε μέρα στην κατάσταση αυτή και δυσκολεύεται
να κάνει ακόμη και απλά πράγματα.
Δεν προκαλεί μόνιμες βλάβες, είναι πιθανό όμως να διαρκέσει
μήνες ή και χρόνια.
Η ινομυαλγία είναι πιο συχνή στις ηλικίες μεταξύ 35 και 55,
ενώ φαίνεται να προσβάλλει περισσότερο γυναίκες, σε ποσοστό περίπου 80%.
Το πιο συνηθισμένο διαγνωστικό σύμπτωμα είναι η ευαισθησία
κάποιων σημείων σε συγκεκριμένες περιοχές του σώματος. Η άσκηση πίεσης στα
σημεία αυτά προκαλεί ιδιαίτερη ένταση και πόνο. Οι ασθενείς με ινομυαλγία έχουν
μειωμένο όριο αντοχής στον πόνο, λόγω αυξημένης ευαισθησίας του εγκεφάλου σε
μηνύματα πόνου που προέρχονται από διάφορα μέρη του σώματος μέσω του νευρικού
συστήματος.Ο πόνος της ινομυαλγίας χειροτερεύει από το στρες, τις
αλλαγές του καιρού, τους θορύβους και το άγχος.
Οι άνθρωποι του περιβάλλοντος του ασθενούς δεν
αντιλαμβάνονται τον πόνο και το αίσθημα κόπωσης που τον βασανίζουν, γιατί δεν
υπάρχουν σοβαρά εξωτερικά σημεία της νόσου. Τα άτομα που πάσχουν από ινομυαλγία
συνήθως φαίνονται καλά στην όψη, ενώ αισθάνονται πολύ άσχημα.
Η ινομυαλγία είναι μια πάθηση η οποία δεν είναι ορατή και
συνήθως δεν γίνεται αντιληπτή από το περιβάλλον του ασθενούς.Το άτομο με
ινομυαλγία αντιμετωπίζεται με δυσπιστία και σκεπτικισμό και/ή θεωρείται ως
τεμπέλης και υπερβολικός από το περιβάλλον του και ενίοτε από επαγγελματίες της
υγείας, γεγονός το οποίο προσθέτει επιπλέον ψυχολογικό και σωματικό πόνο.Ως εκ
τούτου συνήθωταλαιπωρείται αρκετά χρόνια προτού λάβει τη σωστή διάγνωση.
Τα Συμπτώματα της Ινομυαλγίας
Πόνος και δυσκαμψία σε μύες, τένοντες, συνδέσμους και σε
περιοχές γύρω από τις αρθρώσεις, αλλά και σε ένα μέρος του σώματος ή διάφορες
περιοχές όπως τα άκρα, ο αυχένας ή η πλάτη. Αρχίζουν νωρίς το πρωί και χειροτερεύουν
κατά την διάρκεια της ημέρας, καθώς εντείνονται οι δραστηριότητες του ατόμου
Αίσθημα κόπωσης σε όλο το σώμα
Έλλειψη ενέργειας και αντοχής
Διαταραχή του ύπνου και αίσθημα ανεπαρκούς ξεκούρασης και
ανανέωσης από τον ύπνο
Αλλα συμπτώματα:
αιμωδία (μούδιασμα), κακή κυκλοφορία ή πρήξιμο στα χέρια και
τα πόδια
σύνδρομο ανήσυχων ποδιών
Πονοκέφαλος, ευερεθιστότητα, μελαγχολική διάθεση
Αφηρημάδα και δυσκολία συγκέντρωσης
Ευαισθησία στις μυρωδιές, τους έντονους θορύβους και τις
αλλαγές του καιρού
Συχνή ανάγκη ούρησης ή ξαφνικό και επιτακτικό αίσθημα
ανάγκης για ούρηση
Έντονος πόνο στην περίοδο ή κατά την σεξουαλική πράξη
Ευερέθιστο έντερο (δυσπεψία, πόνο στην κοιλιά, δυσκοιλιότητα
η διάρροια)
Τι Προκαλεί την Ινομυαλγία;
Διαταραχή του βαθέως και χωρίς όνειρα ύπνου (non REM) που
αναπαύει και ανανεώνει τον οργανισμό.
Υπερβολικό στρες, άγχος
Τραυματισμός (σωματικός, ψυχικός)
Τα αίτια που προκαλούν την Ινομυαλγία δεν είναι γνωστά
.Θεωρείται ότι υπάρχει μια γεννητική προδιάθεση και στην οποία ένα τραύμα
φυσικό η ψυχικό , ακόμα και φαινομενικά μη αξιολογούμενο ως σημαντικό όπως
χειρουργείο η και ίωση, μπορεί να προκαλέσει την έναρξη της. Τα συμπτώματα
παρουσιάζονται εξαιτίας μιας υπερδραστηριοποίησης του Κεντρικού Νευρικού
Συστήματος κυρίως του Συμπαθητικού λόγω της μειωμένης παρουσίας μιας ορμόνης
της σεροτονίνης η οποία παράγεται από το ίδιο μας το σώμα (Η γυμναστική και το
ηλιακό φως αυξάνουν την παραγωγή της). Αυτή η υπερδραστηριότητα προκαλεί
μείωση της αιμάτωσης των μυών και κάποιων περιοχών του εγκεφάλου. Αυτό προκαλεί
μεταξύ των άλλων υποχώρηση της αιδούς εμφάνισης του πόνου. Υπενθυμίζουμε ότι οι
ασθενείς που πάσχουν από ινομυαλγία είναι άτομα που αναφέρουν συχνά ότι
κρυώνουν, κυρίως εις τα χέρια και τα πόδια. Ο κλασσικός ρευματολογικός έλεγχος
είναι αρνητικός. Τα συνήθη σημεία τα οποία είναι συνδεδεμένα με την ινομυαλγία
είναι η βάση της κεφαλής , το επίπεδο Α5-Α7 του αυχένα, το μέσο του άνω ορίου
του τραπεζοειδούς, η γωνία η/και η άνω επιφάνεια της ωμοπλάτης (υπερκανθιος μυς), ο επικόνδυλος, το άνω τεταρτημόριο του γλουτού, η οπίσθια επιφάνεια του
μείζονος τροχαντήρα και η έσω επιφάνεια του γόνατος.
Η ΙΝΜ ονομάζεται πρωτοπαθής όταν δε συνοδεύεται από άλλες παθήσεις και δευτεροπαθής σε περιπτώσεις όπου προϋπάρχει άλλη πάθηση όπως: ρευματοειδής αρθρίτιδα, οστεοαρθρίτιδα, Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, Σύνδρομο Sjogren κ.α.
Έρευνες σε ασθενείς με ΙΝΜ έχουν δείξει:
Δυσλειτουργία νευροδιαβιβαστών και μεταβολές στην
νευροενδοκρινική δραστηριότητα.
Χαμηλότερα επίπεδα των νευροδιαβιβαστών σεροτονίνη και
νοραδρεναλίνη που σχετίζονται με την αντίληψη του πόνου, ρύθμιση του ύπνου,
διάθεση, άγχος
Ιδιαίτερα υψηλή συγκέντρωση στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό
ασθενών, της ουσίας Ρ που ευθύνεται με τη σειρά της για τη μεγιστοποίηση του
πόνου και την υπεραισθησία του δέρματος και των μυών, όσον αφορά στα επώδυνα
ερεθίσματα.
Η διάγνωση της Ινομυαλγίας γίνεται από εξειδικευμένο
ρευματολόγο ή ειδικό παθολόγο ιατρό που θα αποκλείσει άλλες παθήσεις που μπορεί
να έχουν συμπτώματα παρόμοια της ινομυαλγίας .
Αντιμετώπιση και Θεραπεία της Ινομυαλγίας
Η ινομυαλγία δε θεραπεύεται πλήρως. Η κατάσταση αυτή μπορεί
να βελτιωθεί πάρα πολύ με τη βοήθεια του γιατρού και της οικογένειας.
Πολλές φορές η ασθένεια μπορεί να υποχωρήσει από μόνη της,
συνήθως, μετά από μήνες ή και χρόνια.
Ο ειδικός ρευματολόγος ή παθολόγος γιατρός θα βοηθήσει
αρχικά κάνοντας τη διάγνωση της ινομυαλγίας και καθησυχάζοντας τον ασθενή
βεβαιώνοντάς τον ότι, παρά τον πόνο που νιώθει, δεν έχει μια πάθηση που θα
προκαλέσει μόνιμες αναπηρίες.
Φαρμακευτική αγωγή
Παυσίπονα και τα μη-στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα.
Αντιεπιληπτικά (αναλγητικά φάρμακα)
Τρικυκλικά σκευάσματα (αντικαταθλιπτικά σε μικρή δόση)
Φάρμακα για την αντιμετώπιση της διαταραχής του ύπνου.
Ειδική αντικαταθλιπτική αγωγή που, εκτός από τη βελτίωση της
διάθεσης, χορηγείται κυρίως για τη μείωση της αίσθησης του πόνου.
Φυσιοθεραπεία
Η φυσιοθεραπεία παίζει σημαντικό ρόλο για την μείωση των
πόνων στο μυοσκελετικό σύστημα με
ειδικές μαλάξεις για ανακούφιση του ασθενή.
Ο βελονισμός έχει δείξει ότι
προσφέρει πολλά όχι μόνο για την αναλγησία του ασθενούς αλλά και την γενικότερη
ψυχική του διάθεση (στρες, άγχος, αϋπνίες κτλ).
Ακόμα αναφέρεται αποδεδειγμένα ότι οι γνωσιακές θεραπείες και η υπνοθεραπεία βοηθάει στην θεραπεία του
ασθενούς.
Ο ασθενής με ινομυαλγία θα πρέπει να μάθει να αφιερώνει
χρόνο στον εαυτό του, να χαλαρώνει το μυαλό και το σώμα. Θα πρέπει επίσης να βάλει την άσκηση στην
καθημερινότητά του. Το κολύμπι θεωρείται
μια θαυμάσια μορφή άσκησης αλλά και άλλες
αερόβιες ασκήσεις έχουν θετικό αποτέλεσμα (περπάτημα, τζόκινγκ). Η
άσκηση δε θα πρέπει να υπερβαίνει τις αντοχές του ασθενούς για αυτό ξεκινάμε με
ένα ήπιο πρόγραμμα αρχικά 3’- 5’ και αυξάνουμε μέχρι τα 20’-30’. Αποφεύγουμε δε τις ασκήσεις με βάρη και
λάστιχα. Η συνεχής επαφή με τον θεράποντα ιατρό και τον φυσικοθεραπευτή θα
συμπληρώσουν την θεραπεία ώστε να υπάρχει μια ομαλή πορεία και καλή εξέλιξη της
νόσου.
Γυμναστική
Ειδικές ασκήσεις ήπιας σωματικής αερόβιας άσκησης (άσκηση
που κάνουμε όταν η αναπνοή μας γίνεται πιο έντονη και νιώθουμε τους παλμούς της
καρδιάς μας να αυξάνονται) όπως το κολύμπι.
Συμπληρωματικά σε όποια φαρμακευτική αγωγή, η συμβουλευτική
θεραπεία, με τη μορφή της γνωστικής/συμπεριφορικής μεθόδου, έχει δείξει πολύ
καλά αποτελέσματα. Πολλοί επιλέγουν να υιοθετήσουν απλά μια σωστή διατροφή,
τεχνικές χαλάρωσης και εναλλακτικές θεραπείες τα αποτελέσματα των οποίων όμως
είναι παροδικά (μασάζ, κρανιοιερή θεραπεία, χειροπρακτική, μυοπεριτονιακή
θεραπεία). Φυσικά, η θετική και αισιόδοξη σκέψη, αποδεδειγμένα βοηθάει!
Διατροφή
Πίνετε χυμούς λαχανικών και σούπες, γάλα καρύδας και νερό
καρύδας, άφθονα υγρά και να τρώτε μαγειρεμένα λαχανικά, πράσινες σαλάτες και
χρήση μπαχαρικά όπως το κύμινο, κόλιανδρο, το τζίντζερ, κουρκούμη και το σκόρδο
να ενισχύσει το ανοσοποιητικό σας σύστημα. Πάρα πολύ τσάι, ο καφές, το αλκοόλ,
το γιαούρτι και ζεστά πικάντικα και τα τηγανητά, τα γλυκά και ο ύπνος κατά τη
διάρκεια της ημέρας, μένοντας μέχρι αργά το βράδυ και την ψυχική ένταση, όπως
ανησυχία, άγχος, φόβο, άγχος και τη θλίψη θα πρέπει να αποφεύγεται.
Read more:
http://medlabgr.blogspot.com/2013/04/blog-post_8.html#ixzz3IegkvW8V
ΚΑΤΣΙΑΦΛΑΚΑ ΕΛΕΝΗ
