Η καρδιά είναι κοίλος μυς που
δίνοντας στο αίμα πίεση, το κάνει να κυκλοφορεί στο εσωτερικό των αρτηριών, με
τέτοιο τρόπο, ώστε να φτάνει σε όλα τα όργανα. Είναι κάτι σαν «αντλία» που
παίρνει το αίμα από τις φλέβες, στις οποίες βρίσκεται σε χαμηλή πίεση και το
στέλνει στις αρτηρίες με υψηλή. Η καρδιά αποτελείται από ένα ειδικό τύπο
σκελετικού μυ που βρίσκεται μόνο σε αυτή και αποκαλείται καρδιακός μυς και
αποτελεί το μυοκάρδιο. Η καρδιά είναι ένας μυς σε μέγεθος γροθιάς, στριμωγμένος
ανάμεσα στους πνεύμονες. Χτυπά περίπου 60 φορές το λεπτό και, με κάθε χτύπο,
αντλεί αίμα σε όλο το σώμα. Αν και η καρδιά δεν είναι πολύ μεγάλη σε μέγεθος, ο
ρόλος της είναι πάρα πολύ σημαντικός. Οφείλει να χτυπάει ασταμάτητα όλη μέρα,
κάθε μέρα. Αν σταματήσει να χτυπάει για περισσότερο από 3 λεπτά, τότε ο
άνθρωπος σίγουρα θα πεθάνει.
Τι υπάρχει
μέσα στην καρδιά;
Η καρδιά είναι σαν δύο αντλίες που
λειτουργούν μαζί. Κάθε αντλία έχει δύο χώρους: ένα μικρό κόλπο και μια
μεγαλύτερη κοιλία. Ο δεξιός κόλπος και η δεξιά κοιλία χωρίζονται από τον
αριστερό κόλπο και την αριστερή κοιλία με ένα παχύ μυ, το διάφραγμα.
Επικοινωνία υπάρχει μόνο μεταξύ του κόλπου και της κοιλίας που βρίσκονται στην
ίδια μεριά και γίνεται μέσω ενός στομίου (αρχή ενός σωλήνα), που μπορεί να κλείει
με μια βαλβίδα.
Ακόμη,
υπάρχουν τα αιμοφόρα αγγεία που μεταφέρουν το αίμα από την καρδιά σε όλο το
σώμα.
Τι είναι ο
καρδιακός παλμός (ή χτύπος);
Ο καρδιακός
παλμός είναι η διαδικασία με την οποία η καρδιά πρώτα γεμίζει αίμα και κατόπιν
αδειάζει ξανά. Αν ξεκουράζεσαι ή διαβάζεις ήσυχα, ο καρδιακός μυς χτυπά περίπου 60 – 80 φορές το λεπτό. Αν όμως
πάτε μια βόλτα με το ποδήλατο ή τρέχετε, ο καρδιακός ρυθμός αυξάνεται και
μπορεί να φτάσει τους 200 παλμούς το λεπτό. Αυτό συμβαίνει γιατί οι μύες των
ποδιών χρειάζονται περισσότερη ενέργεια, έτσι η καρδιά μας χτυπά πιο γρήγορα.
Όταν χτυπά
η καρδιά πού πηγαίνει το αίμα;
Το αίμα
ταξιδεύει μέσα σε σωλήνες που λέγονται αιμοφόρα αγγεία. Υπάρχουν τρεις ομάδες
αιμοφόρων αγγείων, όπως φαίνονται στο πιο κάτω σχήμα: οι αρτηρίες,
συμβολίζονται με το έντονο κόκκινοι φλέβες, συμβολίζονται με το έντονο μπλε και
τα τριχοειδή αγγεία, συμβολίζονται με το σκούρο κόκκινο και μπλε.
Οι αρτηρίες
είναι οι σωλήνες που μεταφέρουν το αίμα από την καρδιά σε όλα τα μέρη του
σώματος. Η επιστροφή του αίματος στην καρδιά γίνεται με άλλους σωλήνες που
ονομάζονται φλέβες.
Αυτό το
δίκτυο σωλήνων μοιάζει πολύ με ένα δέντρο. Οι φλέβες και οι αρτηρίες είναι τα
κλαδιά που σιγά-σιγά διακλαδίζονται, στενεύουν και τελικά καταλήγουν σε πολύ
μικρούς σωλήνες. Αν κοιτάξετε προσεχτικά την εικόνα, θα δείτε ότι κοντά στην
επιφάνεια του δέρματος υπάρχουν χιλιάδες μικροσκοπικοί σωλήνες, σαν μικρά
κλαδάκια, τα οποία λέγονται τριχοειδή αγγεία. Τα τριχοειδή αγγεία των αρτηριών
ενώνονται με αυτά των φλεβών.
Στις αρτηρίες
το αίμα είναι λαμπρό κόκκινο, γιατί έρχεται από τους πνεύμονες γεμάτο οξυγόνο.
Δουλειά του αίματος είναι να μεταφέρει πολλές χρήσιμες ουσίες και οξυγόνο σε
όλο το σώμα.
Το αίμα στις
φλέβες είναι σκούρο κόκκινο, γιατί είναι φτωχό σε οξυγόνο. Στις εικόνες
συμβολίζεται με μπλε για να ξεχωρίζει από το οξυγονωμένο (πλούσιο σε οξυγόνο)
αίμα. Οι φλέβες μεταφέρουν το "χρησιμοποιημένο" και
"ακάθαρτο" αίμα πίσω στην καρδιά και μετά στους πνεύμονες για να
"καθαριστεί" και να εμπλουτισθεί πάλι με οξυγόνο. Όταν λέμε
"ακάθαρτο" αίμα, εννοούμε φτωχό σε οξυγόνο και πλούσιο σε διοξείδιο
του άνθρακα.
Από τους
πνεύμονες, το αίμα μεταφέρεται και πάλι πίσω στην καρδιά και στη συνέχεια σε
ολόκληρο το σώμα, με τη βοήθεια των αρτηριών.
Αυτή η
διαδικασία – η κυκλοφορία του αίματος – δεν σταματά ποτέ σε όλη τη διάρκεια της
ζωής μας.
Τι είναι οι
καρδιακές βαλβίδες;
Οι κόλποι
και οι κοιλίες χωρίζονται με βαλβίδες, που είναι σαν μονόδρομοι. Ο λόγος είναι
για να εξασφαλίζουν τη ροή (κίνηση) του αίματος προς τη σωστή κατεύθυνση μέσω
της καρδιάς.
Λειτουργία της καρδιάς
Η καρδιά είναι το κέντρο της κυκλοφορίας του
αίματος. Αποτελείται από μία κεντρική αντλία που διοχετεύει αίμα σε όλα τα
σημεία του σώματος και από κοιλότητες, οι οποίες υποδέχονται από τις φλέβες το
αίμα που έχει χρησιμοποιηθεί και το προωθούν στους πνεύμονες, όπου
επανοξυγονώνεται, για να φτάσει ξανά στην κεντρική αντλία.
Η κεντρική αντλία είναι η αριστερή κοιλία
της καρδιάς, ενώ πολύ συχνά χρησιμοποιούμε τον όρο καρδιά εννοώντας την
αριστερή κοιλία.
Η καρδιά είναι μυς με ειδικά
χαρακτηριστικά, ο οποίος συστέλλεται, προωθώντας το αίμα, χάρις στην ηλεκτρική
διέγερση του, που είναι αυτόματη. Κάθε συστολή της αριστερής κοιλίας της
καρδιάς προωθεί μέρος του αίματος που αυτή περιέχει στην αορτή, την κεντρική
δηλαδή αρτηρία του σώματος, και κάθε συστολή της καρδιάς γίνεται αντιληπτή στις
μεγάλες αρτηρίες ως σφυγμός. Συνήθως έχουμε γύρω στις 70 τέτοιες συστολές της
αριστερής κοιλίας κάθε λεπτό.
Η λειτουργικότητα της καρδιάς υπολογίζεται,
μετρώντας την σμίκρυνση της κοιλότητας της αριστερής κοιλίας σε κάθε συστολή,
ονομάζεται κλάσμα εξωθήσεως και εκφράζεται ως ποσοστό επί τοις εκατό (%).
Φυσιολογικά το κλάσμα εξωθήσεως είναι περίπου 60%, δηλαδή η καρδιά “μαζεύει”
και μειώνει την κοιλότητα, όπου αθροίζεται το αίμα σε επίπεδα μικρότερα από το
μισό σε κάθε συστολή, με αποτέλεσμα να προωθεί ικανοποιητικά το αίμα.
Η καρδιά έχει τρεις ακόμα κοιλότητες εκτός
από την αριστερή κοιλία: τον αριστερό κόλπο, που υποδέχεται το οξυγονωμένο αίμα
από τους πνεύμονες και είναι ουσιαστικά προθάλαμος για την αριστερή κοιλία, το
δεξιό κόλπο, που υποδέχεται το χρησιμοποιηθέν αίμα από τις φλέβες και είναι
προθάλαμος για τη δεξιά κοιλία, η οποία διοχετεύει το αίμα στους πνεύμονες,
όπου οξυγονώνεται και μεταφέρεται στον αριστερό κόλπο και από εκεί στην
αριστερή κοιλία, έτοιμο να χρησιμοποιηθεί ξανά σε όλο το σώμα.
Η σωστή λειτουργία των τεσσάρων καρδιακών
κοιλοτήτων προϋποθέτει την ομαλή ρύθμιση της ροής του αίματος μεταξύ τους,
χάρις στην λειτουργία βαλβίδων. Η μιτροειδής βαλβίδα βρίσκεται μεταξύ αριστερού
κόλπου και αριστερής κοιλίας, είναι ανοικτή για να τροφοδοτήσει με αίμα την
αριστερή κοιλία και κλείνει όταν αυτή συστέλλεται, ώστε το αίμα να κατευθύνεται
στην αορτή και όχι προς τα πίσω, στον αριστερό κόλπο. Η αορτική βαλβίδα, μεταξύ
αριστερής κοιλίας και αορτής, ανοίγει όταν προωθείται το αίμα και κλείνει
αμέσως μετά, όσο η αριστερή κοιλία συλλέγει αίμα μέσω του κόλπου. Αντίστοιχα η
τριγλώχινα βαλβίδα, που βρίσκεται μεταξύ δεξιού κόλπου και δεξιάς κοιλίας,
είναι ανοικτή για να τροφοδοτήσει με αίμα τη δεξιά κοιλία και κλείνει όταν αυτή
συστέλλεται, ώστε το αίμα να κατευθύνεται στους πνεύμονες και όχι προς τα πίσω,
στον δεξιό κόλπο. Η πνευμονική βαλβίδα τέλος, μεταξύ δεξιάς κοιλίας και
πνευμονικής αρτηρίας, είναι ανοιχτή όσο προωθείται το αίμα και κλείνει αμέσως
μετά, όσο η δεξιά κοιλία συλλέγει αίμα μέσω του κόλπου.
ΑΣΗΜΙΝΑ ΓΚΑΓΚΤΖΗ
